ΠΑΙΔΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ: ΜΙΑ ΕΣΑΕΙ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΗ ΑΔΙΚΙΑ

Αναδημοσίευση από εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" (07/09/09)

Δεν υπάρχει ίσως πιο ριζικά ρατσιστικό ζήτημα στη μεταναστευτική πολιτική αυτή τη στιγμή στη χώρα μας από τον διαχωρισμό που υφίστανται περισσότερα από 250.000 παιδιά που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και αντιμετωπίζονται σαν μετανάστες, επειδή έτυχε οι γονείς τους να είναι μετανάστες. Αν σε αυτόν τον αριθμό προστεθούν και τα δεκάδες χιλιάδες παιδιά που ήρθαν εδώ σε μικρή ηλικία με τους γονείς τους, αντιλαμβάνεται κανείς τις διαστάσεις που παίρνει αυτός ο αποκλεισμός. Κι ενώ όλα τα κόμματα της Βουλής, πλην των συγκατοίκων στη γνωστή- άγνωστη κυβερνητική πολυκατοικία, συμφωνούν ρητά στο να δοθεί υπηκοότητα σε αυτά τα παιδιά, η μοίρα τους ακόμη και σήμερα -σχεδόν είκοσι χρόνια από τότε που η μετανάστευση απασχόλησε εκ νέου τη σύγχρονη Ελλάδα- παραμένει δέσμια της συνολικής αντιμετώπισης των μεταναστών.

Οσο για το πώς αντιμετωπίζονται οι μετανάστες; «Το υφιστάμενο νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο μεταναστευτικής πολιτικής της χώρας δεν κατορθώνει να εγγυηθεί επαρκή επίπεδα προστασίας των δικαιωμάτων των μεταναστών. Οι μετανάστες υφίστανται παραβιάσεις που πηγάζουν τόσο από την παράλειψη του κράτους να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο και τα θεσμικά κείμενα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά κυρίως από την απροθυμία του να εξασφαλίσει την εφαρμογή τους στις πρακτικές των κρατικών οργάνων με τη λειτουργία αποτελεσματικών μηχανισμών ελέγχου και λογοδοσίας. Στην πράξη διαπιστώνονται πολλά ζητήματα προστασίας των δικαιωμάτων και η ζωή των μεταναστών στη συναλλακτική τους σχέση με την ελληνική πολιτεία και τη δημόσια διοίκηση χαρακτηρίζεται ως προβληματική», αναφέρεται στο κείμενο εργασίας «Μεταναστευτική πολιτική και Δημόσια Διοίκηση, μια ανθρωποδικαιωματική προσέγγιση κοινωνικών φορέων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεράσματα έρευνας πεδίου», της Χριστίνας Βαρουξή για το Ινστιτούτο Πολιτικής Κοινωνιολογίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών- το οποίο παρεμπιπτόντως η απερχόμενη κυβέρνηση ήθελε να κλείσει μαζί με άλλα ερευνητικά κέντρα.

Καίριες οι επισημάνσεις του κειμένου για να αντιληφθούμε πως η πολιτική ενδεχομένως να καθορίζει και τις κοινωνικές συνισταμένες στην πρόσληψη του μεταναστευτικού, καθώς οικουμενικές αξιες όπως η ισοτιμία, η ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα, που ισχύουν εξίσου για όλους, θεωρούνται προνόμια των γηγενών. Ο συσχετισμός της μετανάστευσης με τη δημόσια τάξη και την εθνική ασφάλεια -όπως με το πρόσφατο νομοθετικό τερατούργημα, που αρκεί να κατηγορηθεί για οτιδήποτε οποιοσδήποτε αλλοδαπός για να θεωρηθεί επικίνδυνος και απελάσιμος, κατά παράβαση κάθε έννοιας δικαίου- υπαγορεύει τη «φοβικότητα» απέναντι στην αναγνώριση των δικαιωμάτων του στο επίπεδο του πολιτικού σχεδιασμού και της εκτελεστικής διοίκησης. Το αποτέλεσμα είναι ότι στην Ελλάδα οι μετανάστες δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα, έχουν ελάχιστα κοινωνικά δικαιώματα, ενώ τους αναγνωρίζονται οικονομικά δικαιώματα με εξαιρετικά άνισους ορους: είναι χαρακτηριστικό ότι το βάρος της εργοδοτικής εισφοράς έχει πέσει στις πλάτες τους ενώ σε ορισμένα επαγγέλματα (π.χ. οικοδομικά) καλούνταν να έχουν περισσότερα ένσημα από τους Ελληνες συναδέλφους τους. Πολιτικές διακρίσεων που κατατάσσουν τη χωρα μας στις τελευταίες θέσεις σε ζητήματα μεταναστευτικής πολιτικής και νομοθεσίας ανάμεσα σε 28 προηγμένες χώρες, σύμφωνα με τον Δείκτη Πολιτικών Ενταξης των Μεταναστών (ΜΙΡΕΧ 2007).

Μερικά δεδομένα όμως είναι αδήριτα και απλώς αποσιωπώνται: κι αυτά ακριβώς είναι που μιλάνε για την αναγκαιότητα της παρουσίας των μεταναστών και στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, χωρίς μεταναστευτικές εισροές ο πληθυσμός της χώρας θα είχε μειωθεί και θα είχε δείξει έντονα σημεία γήρανσης, ενώ μεγάλο μέρος της ελληνικής υπαίθρου θα είχε πληθυσμιακά συρρικνωθεί - αναπόφευκτα γεγονότα που ωστόσο επιβραδύνει η μετανάστευση, όπως ανέδειξε το συνέδριο «Πληθυσμιακές τάσεις και προοπτικές: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ενωση» που έγινε πριν από λίγο καιρό. Αναλογίζεται κανείς τι σημαίνει αυτό για την απασχόληση αλλά και για τα ασφαλιστικά ταμεία; Αλλά επίσης σε ποιο βαθμό έχουν συνεισφέρει όχι μόνο στην ανανέωση του γηράσκοντος ελληνικού πληθυσμού αλλά και στην ίδια την κοινωνική ανάπτυξη; Χωρίς μετανάστευση η Ελλάδα, η Γερμανία, η Ιταλία και αλλά κράτη-μέλη θα εμφάνιζαν ήδη μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, ενώ σύμφωνα με τις εκτιμήσεις οι μεταναστευτικές εισροές μπορούν να απορροφήσουν τουλάχιστον για άλλα δέκα χρονια -μέχρι το 2020- την επίπτωση της δημογραφικής γήρανσης που συνεπάγεται ανυπολόγιστα προβλήματα στην αγορά εργασίας, τις συντάξεις, το σύστημα υγείας. Στο ίδιο συνέδριο αναφέρθηκε ότι η μετανάστευση είχε μια θετική συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη, αυξάνοντας το ΑΕΠ κατά 0,3% το διάστημα 2000-2005.

Εξίσου σημαντικό είναι ότι την περίοδο 2004-2007 οι γεννήσεις από αλλοδαπές γυναίκες αποτελούσαν το 17% του συνόλου των 435.700 γεννήσεων, δηλαδή ήταν περίπου 74.000, όταν το ίδιο διάστημα η διαφορά θανάτων και γεννήσεων στη χώρα είχε το οριακό θετικό ισοζύγιο των 12.000 χιλιάδων ανθρώπων: είναι εντελώς προφανές ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα αν εξέλιπαν αυτές οι γέννες από τις αλλοδαπές.

Αυτό ακριβώς αντανακλάται και στο σχολικό πληθυσμό στα δημόσια σχολεία: ο αριθμός των ημεδαπών μαθητών βαίνει μειούμενος χρονιά με τη χρονιά και θα έκλειναν σχολεία αν ο μαθητικός πληθυσμός δεν αναπληρωνόταν από τους αλλοδαπούς μαθητές που σταδιακά αυξάνονται. Ενδεικτικά από τότε που διατηρούνται στοιχεία: τη σχολική χρονιά 2002-2003 οι αλλοδαποί μαθητές ήταν το 6,7% του συνόλου των μαθητών -από τους συνολικά 1.460.464 μαθητές οι 96.899 ήταν παιδιά αλλοδαπών-, ποσοστό που πέρυσι (2007-2008), τελευταία σχολική χρονιά για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, έφτασε το 9,29%, δηλαδή στους περίπου 1.208.056 μαθητές οι 112.211 ήταν παιδιά αλλοδαπών. Σημειώνεται ότι το Ινστιτούτο Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (ΙΠΟΔΕ) είναι η μοναδική υπηρεσία επιφορτισμένη ανάμεσα σε άλλα με τη συγκέντρωση και επεξεργασία αυτών των δεδομένων και κινδύνευε από την πρόθεση της απερχόμενης κυβέρνησης να συρρικνώσει και να διαλύσει κέντρα ερευνών και ινστιτούτα. Σε ορισμένα σχολεία μάλιστα, όπως είναι στα Ιόνια νησιά, την Αττική, το Νότιο Αιγαίο, την Κρήτη και την Πελοπόννησο, ο αριθμός των αλλοδαπών μαθητών την περσινή σχολική χρονιά ξεπέρασε το 10%.

Συνολικά μέχρι το 2006, τα παιδιά κάτω των 16 ετών αντιστοιχούν στο 18% των αλλοδαπών με άδειες παραμονής, ενώ η ετήσια αύξησή τους το διάστημα μεταξύ 2004-2006 είναι της τάξης του 3,7%, σύμφωνα με τον Μάρτιν Μπάλντουιν Εντουαρτς, συνδιευθυντή στο Μεσογειακό Παρατηρητήριο Μετανάστευσης του Παντείου. Ο ίδιος υπολογίζει σε περίπου 250.000 τα παιδιά των αλλοδαπών που έχουν γεννηθεί στη χώρα μας. Πώς προκύπτει αυτός ο αριθμός; Η απογραφή καταγράφει 120.000 μη Ελληνες κατοίκους που ζούσαν το 2001 στη χώρα και είχαν γεννηθεί εδώ. Συνυπολογίζοντας τις γεννήσεις αλλοδαπών με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν από το 2004 και μετά, η εκτίμησή του είναι ότι από το 2001 μέχρι το 2008 προστέθηκαν περίπου 120-130.000 παιδιά αλλοδαπών. Οταν λοιπόν μόνο τα παιδιά που γεννήθηκαν σε τούτη τη χώρα φτάνουν τις 250.000, με τον αριθμό τους συνεχώς να μεγαλώνει, αριθμός που αυξάνεται δραματικά αν προστεθούν σε αυτόν και τα παιδιά των αλλοδαπών που άρχισαν να έρχονται εδώ μικρά πριν από σχεδόν είκοσι χρόνια, τότε η ισχύουσα νομοθεσία που τους επιτρέπει να πάρουν άδεια πενταετούς παραμονής όταν ενηλικιωθούν, αφού καταβάλουν παράβολο 900 ευρώ, εφόσον και οι δύο γονείς τους μένουν νόμιμα στη χώρα και αποκλειστικά αν έχουν γεννηθεί εδώ, φαντάζει αναχρονιστική και κακόγουστη: άλλωστε αυτό προβλέπει οδηγία της Ε.Ε. για όσους μετανάστες έχουν πενταετή νόμιμη παραμονή σε μια χώρα-μέλος της και μάλιστα χωρίς απαγορευτικές προϋποθέσεις. Δεν είναι λοιπόν μόνο το ότι ο Ελληνας νομοθέτης διαχωρίζει ακόμη και αδέρφια που άλλο ήρθε εδώ μικρό και άλλο γεννήθηκε με αυτή τη ρύθμιση ή παιδιά που οι γονείς τους δεν ζουν πια στη χώρα μας, ούτε ότι τους κουτσουρεύει ακόμη και τα δικαιώματα των μεταναστών που τους αποδίδει, αλλά κυρίως ότι με το να μην τους αναγνωρίζει ως ισότιμους πολίτες τους καταδικάζει σε μια εσαεί ανισότητα. Και δεν γνωρίζουμε τίποτα καλό που να έχει προκύψει από μια μαζική αδικία...