ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ

Αναδημοσίευση από εφημερίδα "Καθημερινή" (06/02/11)

Όλα τα παιδιά της δεύτερης γενιάς μεταναστών που γεννήθηκαν, πηγαίνουν ή έχουν πάει σχολείο στην Ελλάδα, θα αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζονται οι ενήλικοι αλλοδαποί που έχουν νομιμοποιηθεί με τον τελευταίο νόμο του 2005, εάν τελικώς η Ολομέλεια του ΣτΕ επικυρώσει την απόφαση του Δ΄ τμήματος. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι τα 2.500 παιδιά, για τα οποία έχουν κατατεθεί αιτήσεις για χορήγηση ιθαγένειας, τα 25.000 παιδιά που έχουν γεννηθεί μετά το 2004 από αλλοδαπές μητέρες (σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ) και μερικές ακόμη χιλιάδες παιδιά που είναι είτε μεγαλύτερα, είτε έχουν ενηλικιωθεί, θα αντιμετωπίζονται ως νεοεισερχόμενοι στη χώρα. Κι αυτό, διότι η ελληνική Παιδεία, η ζύμωση στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, δεν κρίνονται επαρκείς ενδείξεις ένταξης στην ελληνική κοινωνία σύμφωνα με τη συγκεκριμένη απόφαση.

Η «έλλειψη ελληνικού αίματος» απαιτεί, κατά την απόφαση, να κρίνεται κάθε παιδί ξεχωριστά, ώστε να διαπιστωθεί εάν είναι φορέας ελληνικής συνείδησης. Ο ισχύων νόμος χορηγεί αυτομάτως την ιθαγένεια στα ανήλικα τέκνα αλλοδαπών που διαμένουν νομίμως πέντε χρόνια στην Ελλάδα και στα ενήλικα τέκνα νομίμων αλλοδαπών που έχουν παρακολουθήσει έξι χρόνια σχολείο, αφού γίνει έλεγχος ποινικού μητρώου. Ομως η απόφαση του Δ΄ τμήματος, πέρα από την αμφισβήτηση αυτών των προϋποθέσεων, θέτει το ζήτημα της εξατομικευμένης εξέτασης και κρίνει ως «αθρόα» την αυτόματη χορήγηση ιθαγένειας στη δεύτερη γενιά υπό όρους. Ο υπάρχων νόμος θέτει ως προϋποθέσεις για την πολιτογράφηση των μεταναστών 1ης γενιάς την επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας, την ομαλή ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή (σταθερή εργασία) και τη συμμετοχή στην πολιτική ζωή.

Η απόφαση του Δ΄ τμήματος δεν κρίνει ως αντισυνταγματικές τις παραπάνω διατάξεις, αφού δεν υπήρξε σχετικό αίτημα στην προσφυγή που κατέθεσε στο ΣτΕ ο δικηγόρος κ. Γιάννης Ανδριόπουλος. Οπως μάλιστα έχει δηλώσει ο ίδιος ο κ. Ανδριόπουλος, στην προσφυγή του δεν έθεσε θέμα δικαίου του αίματος αλλά παραβίασης της λαϊκής κυριαρχίας με τη συμμετοχή των αλλοδαπών στις δημοτικές εκλογές. Επίσης και ο εισηγητής του ΣτΕ έθεσε μόνο θέμα αντισυνταγματικότητας της συμμετοχής των αλλοδαπών στις εκλογές. Το Δ΄ τμήμα του ΣτΕ με δική του πρωτοβουλία προχώρησε πέρα από την εισήγηση, αποφασίζοντας ότι όχι μόνο η συμμετοχή των αλλοδαπών στις εκλογές, αλλά και η απόδοση ιθαγένειας στη δεύτερη γενιά μέσω γενικών ρυθμίσεων με προϋποθέσεις είναι αντισυνταγματικές.

Μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου περίπου 280 παιδιά απέκτησαν ελληνική ιθαγένεια με τον νέο νόμο (3838/2010), δηλ. με σχετική δήλωση στους δήμους. Σε ό,τι αφορά την πρώτη γενιά, πέρυσι η Επιτροπή Ιθαγένειας στο υπ. Εσωτερικών, όπου εκεί εξετάζονται εξατομικευμένα οι αιτήσεις των ενηλίκων αλλοδαπών, εξέτασε περίπου 6.000 φακέλους. Τόσος αναμένεται να είναι και ο αριθμός των φακέλων που θα δύναται να διεκπεραιώνει ετησίως η ίδια Επιτροπή, που χειρίζεται τις δεκάδες χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις που εξετάζονται με τον παλιό Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας.Ο νέος νόμος έχει μεταθέσει την ευθύνη για την εξέταση των αιτήσεων πολιτογράφησης, που έγιναν από τότε που τέθηκε σε ισχύ, από το υπ. Εσωτερικών στην Περιφέρεια και τις Επιτροπές Πολιτογράφησης. Η σύνθεση αυτών των Επιτροπών -με τη συμμετοχή δύο στελεχών της Περιφέρειας, ενός μέλους ΔΕΠ, υπαλλήλου της δ/νσης Ιθαγένειας του υπ. Εσωτερικών και εκπρόσωπο από την Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου- διασφαλίζει τη διαφάνεια που έλειπε. Οι Επιτροπές αυτές προσδοκούν να εξετάζουν 10.000 φακέλους ετησίως από τις χιλιάδες φακέλων που εκκρεμούν (180.000 μόνο των ομογενών).

Ένα εκατομμύριο μετανάστες απέκτησαν την υπηκοότητα στη Γαλλία την περασμένη δεκαετία, αντίστοιχος αριθμός στη Γερμανία και 100.000 στην Ιταλία (που έχει αυστηροποιήσει πολύ τη νομοθεσία της). Αποτελεί πεποίθηση επί δεκαετίες στην Ευρώπη, ότι οι περισσότεροι από τους πολιτογραφημένους Ευρωπαίους μετανάστες διάγουν έναν «κανονικό βίο» και πρωτίστως ότι η 2η και 3η γενιά αφομοιώνονται ομαλά. Παράλληλα όμως σημειώνεται ότι τα ποσοστά όλων των ακροδεξιών κομμάτων, με δεδομένες τις θέσεις τους απέναντι στους μετανάστες, ενισχύθηκαν εντυπωσιακά στις τελευταίες ευρωεκλογές, και στις περισσότερες δημοσκοπήσεις η κοινή γνώμη της Ε.Ε. διατυπώνει φόβους για την ασφάλειά της κι ας χρειάζονται οι ευρωπαϊκές οικονομίες και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης τους μετανάστες.

Σήμερα, τα παραδοσιακά κριτήρια χορήγησης υπηκοότητας -το δίκαιο του αίματος (καταγωγή) και το δίκαιο του εδάφους (γέννηση και χρόνος παραμονής στη χώρα)- συμπληρώνονται πλέον σε πολλά κράτη με επιπλέον «φίλτρα» - προϋποθέσεις, όπως η παρακολούθηση του σχολείου, η σταθερή εργασία και η καλή γνώση της γλώσσας. Οχι τυχαία Γαλλία, Ολλανδία, Δανία συζητούν την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής νομοθεσίας και των όρων χορήγησης της υπηκοότητας. Εναυσμα έχει αποτελέσει η αποτυχία τόσο της πολιτικής αφομοίωσης στη Γαλλία (για λόγους που σχετίζονται με την κοινωνική πολιτική) όσο και η αποτυχία της πολιτικής διατήρησης της ταυτότητας της χώρας προέλευσης μεταναστών, στην Ολλανδία. Αντίστοιχες πολιτικές διατήρησης των πολιτισμικών διαφορών δεν απέτυχαν στη Σουηδία. Ομως κι εκεί είδαμε να εμφανίζεται και να κερδίζει έδαφος το ακροδεξιό κόμμα. Σε κάθε περίπτωση, τα ευρωπαϊκά κράτη βρίσκονται «μπροστά» από την Ελλάδα, εάν ληφθεί υπόψη ότι ακόμη και στη «σκληρή» Γαλλία την υπηκοότητα τελικά λαμβάνει το 78% όσων υποβάλλουν αίτημα.

Σε ό,τι αφορά ειδικά τα παιδιά της δεύτερης γενιάς, που θίγονται από την πρόσφατη απόφαση του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ, παντού στην Ευρώπη η ιθαγένεια αποκτάται με αυτόματη διαδικασία και όχι με εξατομικευμένη εξέταση. Επιπλέον, μέχρι την ψήφιση του επίμαχου νόμου για την ιθαγένεια, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στην οποία βρίσκονταν κυριολεκτικά στον «αέρα» τα παιδιά της δεύτερης γενιάς:

- Ξεκινώντας από τις πλέον «αυστηρές» χώρες, στη Γαλλία και την Ιταλία τα παιδιά της δεύτερης γενιάς αποκτούν αυτόματα την υπηκοότητα με την ενηλικίωσή τους.

- Στην Ολλανδία όταν οι γονείς είναι μόνιμα εγκατεστημένοι στη χώρα ή τα παιδιά έχουν γεννηθεί εκεί γίνονται αυτόματα Ολλανδοί πολίτες.

- Στη Γερμανία από το 2000 και μετά, όταν ο ένας γονέας διαμένει τουλάχιστον 8 χρόνια στη χώρα πολιτογραφούνται Γερμανοί πολίτες αυτόματα με τη γέννησή τους.

- Στο Βέλγιο, τα παιδιά αποκτούν τη βελγική υπηκοότητα εφόσον οι γονείς τους διαμένουν στη χώρα τα πέντε τουλάχιστον έτη από τα τελευταία 10 χρόνια.

- Στην Ισπανία από το 2002 και μετά, τα παιδιά αποκτούν επίσης αυτόματα την υπηκοότητα εφόσον οι γονείς τους ζούσαν στη χώρα τουλάχιστον ένα χρόνο πριν υποβάλουν την αίτηση.

- Στη Μ. Βρετανία ένα παιδί γίνεται αυτόματα Βρετανός πολίτης εάν ο ένας από τους γονείς έχει άδεια αορίστου διαμονής. Εάν αυτό δεν συμβαίνει, το παιδί αποκτά το δικαίωμα εφόσον έχει ζήσει 10 χρόνια στη χώρα.

Βέβαια υπάρχουν και οι εξαιρέσεις: Σε ορισμένα καντόνια της Ελβετίας μπορεί οι μετανάστες να έχουν δικαίωμα ψήφου, αλλά είναι πολύ δύσκολο ακόμη και για παιδιά της 2ης ή της 3ης γενιάς να αποκτήσουν υπηκοότητα. Αν και έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες μέσω δημοψηφισμάτων, άνθρωποι που δεν έχουν γνωρίσει άλλη χώρα εκτός της Ελβετίας, παραμένουν ξένοι, αφού για τη χώρα οι μετανάστες παραμένουν αποκλειστικά πηγή εργασίας.

Σε ό,τι αφορά την 1η γενιά, οι προϋποθέσεις για την απόκτηση υπηκοότητας διαφέρουν από χώρα σε χώρα: στο Βέλγιο, την Ολλανδία, τη Γαλλία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία, τη Βρετανία, την Ιρλανδία είναι απαραίτητη η νόμιμη παραμονή από 3 έως 5 χρόνια. Στη Γερμανία απαραίτητη προϋπόθεση είναι τα 8 χρόνια, ενώ σε Αυστρία, Ιταλία, Πορτογαλία απαιτείται 10ετής διαμονή.